Wat is stress/burn-out?

Stress is een reactie op elke prikkel of conditie die spanning veroorzaakt. Bij stress is het lichaam opgejaagd geraakt door een ziekmakende levensstijl, gebeurtenis of overtuiging. Zo nu en dan stress is niet ongebruikelijk en hoeft niet tot problemen te leiden. Onbewuste stress en gestrest stilzitten zijn een gevaar voor de gezondheid. Langdurige stress heeft grote en langdurige effecten op het centrale en autonome zenuwstelsel. Het lichaam krijgt niet de kans om uit te rusten, de energievoorraad wordt niet meer goed aangevuld en dit leidt uiteindelijk tot uitputting. In de sport leidt dit tot overtraining. In het dagelijks leven werkt het precies hetzelfde, maar wordt het overspannen genoemd. Of als het werkgerelateerd is, een burn-out.

Wat zijn symptomen van stress/burn-out?

Symptomen ontstaan als gevolg van langdurige roofbouw of jezelf. Er is sprake van een typisch klachtenbeeld dat wordt veroorzaakt door een ontregeling van het zenuwstelsel en (stress)hormonen. Klachten van vermoeidheid en uitputting staan meestal op de voorgrond. Daarnaast zijn er vrijwel altijd lichamelijke symptomen, gedragssymptomen, emotionele symptomen en denksymptomen.

Lichamelijke symptomen bij stress:

Rusteloosheid, onrust
verzuurde spieren, spierpijn, benen en armen voelen zwaar, stijve spieren, klachten van pezen en spieraanhechtingen
onregelmatige hartslag, snelle hartslag, hartkloppingen
versnelde ademhaling, niet diep kunnen ademhalen, benauwdheid
duizelig, trillende handen, tintelingen, hoofdpijn
oorsuizen
brok in keel, opgeblazen gevoel, kramp, buikpijn, darmklachten
stijfheid in onder andere handen en mond
gestoorde of onrustige slaap
tanden knarsen tijdens slaap
koude handen en voeten

Gedragssymptomen bij stress:

bazigheid, snauwerig
bovenmatig kritisch t.a.v. de ander
onvermogen om dingen af te krijgen
overmatig alcohol- of drugsgebruik
overmatig eten
overmatig roken
dwangmatig kauwgum knauwen
tics, friemelen, plukken

Emotionele symptomen bij stress:

snel huilen of tranen in de ogen
prikkelbaarheid, snel geïrriteerd
snel overstuur of gefrustreerd
neiging om in woede uit te barsten
nervositeit, onrust, chaotisch gevoel
moeilijk ontspannen
angstig
gevoel van machteloosheid en moedeloosheid
overal tegenop zien
weinig interesse tonen
dingen hebben geen betekenis meer
ongelukkig voelen om onduidelijke redenen
niet meer kunnen lachten, dingen zwaar inzien
onvermogen om dingen te veranderen
niet tegen drukte/herrie kunnen

Denksymptomen bij stress:

piekeren
moeite om helder te kunnen denken
concentratieproblemen
vergeetachtigheid
besluiteloosheid
verminderd initiatief nemen
gebrek aan creativiteit
gebrek aan oplossend vermogen
gedachten aan weglopen
verlies van gevoel van humor

Stressgevoeligheid

Niet iedereen is even gevoelig voor stress, de één is stressbestendiger dan de ander. Vaak ontstaan de klachten door een combinatie van (stress)factoren op het werk en privé. Persoonlijkheid speelt een belangrijke rol bij de wijze van reageren op stressvolle situaties. Persoonlijke instelling, houding en vaardigheden bepalen of je veranderingen en eisen als uitdaging of bedreiging zult zien. Mensen die het altijd druk hebben, vaak gehaast zijn, vaak in tijdsnood komen, tijdsdruk ervaren, zich haasten van afspraak naar afspraak, een druk sociaal leven hebben, niets willen missen, (te) sterk betrokken bij het werk zijn, sterk prestatiegericht zijn, competitief ingesteld zijn, perfectionistisch, onzeker en faalangstig zijn, een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben, een grenzeloos enthousiasme hebben, loyaal zijn en slecht ‘nee’ kunnen zijn, en hierin vergeten momenten van rust en ontspanning voor zichzelf in te plannen, hebben eerder en vaker last van stress.

Werkstress

Stress op het werk is een van de belangrijkste factoren bij het ontstaan van een burn-out. Werkstress kan optreden als er sprake is van een aanhoudend te hoge werkdruk, te hoge of onduidelijke taakeisen, gebrek aan autonomie en sturingsmogelijkheid, gebrekkige sociale steun van collega’s of weinig betrokkenheid van de leidinggevende, reorganisaties en de angst om je baan te verliezen, een slechte afstemming tussen de eisen en kenmerken van de werksituatie en de capaciteiten en behoeften van de werknemer, onvoldoende mogelijkheden tot ontwikkeling en groei.

Omgaan met stressvolle situaties

Mensen gaan verschillend om met stressvolle situaties. De één zoekt ondersteuning bij vrienden of sociale relaties, de ander stort zich in zijn werk of hobby en gaat de problemen bewust of onbewust uit de weg. Anderen gaan juist weer de confrontatie aan en weer anderen vluchten in (overmatig gebruik) van alcohol, drugs of medicijnen. Niet iedere stijl van reageren of copingstrategie is even effectief of gezond. Vermijding of afleiding zoeken kan effectief zijn op de korte termijn, maar een doordacht plan of aanpak en confrontatie tot een betere aanpassing is effectiever op langere termijn.

Energie door bewegen

Bewegen helpt te herstellen van stressklachten en burn-out. Bewegen? Een kenmerk van burn-out is toch uitputting? En van inspanning word je toch alleen maar vermoeider? Toch is bewegen goed, ook bij burn-out, mits dit op het juiste niveau gebeurt. Het hoofd heeft gezorgd voor de opgejaagdheid van het systeem, terwijl er geen arbeid tegenover staat. Door te gaan bewegen past het inspanningsniveau beter bij de verhoogde verbranding. Als je uitgeput bent na de inspanning komt dat niet door de beweging zelf, maar doordat jouw lichaam uit balans is en niet goed kan herstellen van die inspanning. Om het lichaam weer in balans te krijgen, moet er een evenwicht gevonden worden tussen de mate van inspanning en ontspanning. Om dit voor elkaar te krijgen zul je juist moeten gaan bewegen, maar wel op het juiste niveau. Veelal wordt in behandelprogramma’s verkeerd bewogen. Te vaak, te hard, te lang, waardoor het lichaam zal gaan tegenwerken en protesteren. Uit angst voor deze gevolgen wordt meestal gekozen voor te weinig of op een te laag niveau trainen, wat minder conditieopbouw geeft. Wanneer wel op het juiste niveau wordt bewogen, passend bij jouw persoonlijke fysieke gesteldheid, zal dit niet heel veel moeite kosten en uiteindelijk juist meer energie opleveren. Je conditie verbetert, waardoor je inspanning langer vol kan houden en daar ook sneller van herstelt.